Dân tộc nào biết nhiều ngôn ngữ nhất Việt Nam?
Chưa có một thống kê chính thức, tuy nhiên theo một số người thì đó có lẽ dân tộc B’râu ở thôn Đăk Mế, xã Bờ Y, huyện Ngọc Hồi (tỉnh Kon Tum).
Ngoài tiếng của dân tộc mình, tiếng phổ thông (tiếng Kinh) ra, người B’râu ai cũng tinh thông tiếng Lào, Campuchia, tiếng Thái và tiếng của các dân tộc khác cùng sống chung trên địa bàn.
“Người Brâu (còn gọi là người Brạo) là một dân tộc ít người sinh sống chủ yếu tại Campuchia, Lào và một ít tại Việt Nam.
Tiếng Brâu là một ngôn ngữ trong ngữ tộc Môn-Khmer.
Tại Việt Nam, người Brâu được công nhận là một trong 54 dân tộc Việt Nam. Theo điều tra dân số năm 1999 thì người Brâu, cùng với người Ơ Đu, là một trong những tộc người ít dân nhất hiện nay ở Việt Nam, chỉ với 313 người, còn theo ước tính năm 2006 thì có 84 hộ với dân số 322 người, sống tập trung ở làng Đăk Mế, xã Bờ Y, huyện Ngọc Hồi, tỉnh Kon Tum, thuộc Tây Nguyên” – Kiwipedia
Họ có thể giao tiếp với tất cả dân tộc khác bằng chính ngôn ngữ của dân tộc đó, thế nhưng, điều đặc biệt là các dân tộc khác rất ít người có thể hiểu được hết tiếng người B’râu.
Trưởng thôn Thao Lợi, người biết được mười thứ tiếng nhưng vẫn tự cho mình là “còn quá ít so với những người khác”.
Ông cho biết, người B’râu trước kia vốn có nguồn gốc từ vùng hạ Lào và một phần từ Campuchia và Thái Lan.
Trong quá trình di cư, tổ tiên người B’râu đã đến thôn Đăk Mế làm ăn, sau đó định hẳn cho đến ngày nay.
Cũng chính lý do đó mà tiếng nói của người B’râu rất đặc biệt so với các dân tộc khác tại ngã ba Đông Dương, nó là sự pha trộn giữa tiếng Kh’mer (Campuchia), tiếng Thái và tiếng Lào.
Tuy có sự pha trộn, nhưng theo ông Thao Lợi, tiếng của B’râu hiện nay và tiếng nói của ba dân tộc trên chỉ giống nhau độ khoảng 15%.
Về nguyên nhân vì sao người B’râu lại có thể thông thạo nhiều thứ tiếng như vậy, ông Thao Lợi giải thích thêm: “Chúng tôi sinh sống ở vị trí ngã ba biên giới, làm ăn giao lưu tiếp xúc với người dân tộc khác nhiều, lâu ngày thành quen dần và hiểu được tiếng nói của họ. Với lại nguồn góc của người B’râu chúng tôi chủ yếu là từ Lào-Campuchia –Thái Lan, mọi người thường xuyên sang thăm bà con họ bàng bên đó.
Nói chung, về cơ bản đã là người B’râu thì ai cũng biết và thông thạo tiếng Lào, Khơ Me và tiếng Thái.”.
Cũng theo trưởng thôn Đăk Mế cho biết, ở thôn không chỉ có cánh đàn ông, những người thường xuyên ra ngoài làm ăn buôn bán mới giỏi nhiều thứ tiếng, phụ nữ và trẻ em cũng đều rất giỏi.
Mặc dù biết 10 thứ tiếng nhưng ông Lợi lại tự nhận mình còn kém xa vợ là bà Nang Sai.
Theo ông, bà Nang Sai có thể nghe nói thông thạo tiếng Lào, Thái, Kh’mer, tiếng Cà Dông, Rơ Mâm, Gia Rai, Ba Na, Xê Đăng…
Lý do mà dân tộc này có thể giao tiếp được nhiều ngôn ngữ khác nhau, một phần do quá trình tiếp xúc giao lưu buôn bán, phần nữa là do cộng đồng người B’râu tự do kết hôn các dân tộc khác nên khả năng nói được nhiều ngôn ngữ cứ thế tăng lên.
Bà Nang Sai cho biết, mỗi lần đi đến các bản làng khác nếu dùng tiếng nói của họ để giao tiếp thì rất được quý mến kính trọng, bởi đó là một hành động được người đồng bao dân tộc thiểu số coi là “biết tôn trọng gia chủ”.
Hiện nay, những người được xem là thông thạo nhiều thứ tiếng nhất ở thôn Đăk Mế có thể kể đến những cái tên như ông Thao Kim, Thao Ất, Thao Mưu, Thao Phim và già làng Thao Lăng.
Những người này đã có tuổi, từng đi và tiếp xúc nhiều với các cộng đồng người khác trong một thời gian tương đối dài.
Ví dụ như ông già Lăng, ông có thể nghe hiểu và nói thông thạo được hơn hai mươi ngôn ngữ; anh A Mưu biết được mười bảy…
Biết nhiều ngôn ngữ, đó là đặc trưng truyền đời của người B’râu, tuy nhiên, nó không phải tự nhiên mà nó là cả một quá trình rèn luyện, học hỏi nghiêm túc.
Chia sẻ “bí quyết” biết nhiều ngôn ngữ của mình, ông Thao Lăng cho biết: “Muốn hiểu tiếng dân tộc nào thì ít nhất mình phải biết sơ lược về tính tình của họ.
Phải quen một vài người trong họ, rồi gặp mấy đứa trẻ con ấy, cho nó ít kẹo rồi rủ nó đi chơi, nghe nó nói chuyện với nhau rồi mình chú ý nhớ lại âm thanh chúng phát ra.
Bọn nhỏ nó nói cả tiếng phổ thông (tiếng Kinh) lẫn tiếng dân tộc trộn lẫn nên mình dễ nắm bắt cái nghĩa nó lắm.
Cái gì mình nghe chưa rõ, chưa hiểu thì hỏi lại bạn bè trong làng đó bằng tiếng phổ thông cho rõ nghĩa. Lâu dần thì học được cả thôi mà!”.
Còn về nguyên tắc để tinh thạo được tiếng của dân tộc khác, ông A Mưu, một người có tiếng thông thạo nhiều ngôn ngữ trong thôn chia sẻ: “Để hiểu và nói được thì bắt buộc phải tập trung chú ý lắng nghe khi người ta nói, nghe và tập trung ghi nhớ cho kỹ. Phải tìm cách nói chuyện giao tiếp trao đổi qua lại càng nhiều càng tốt”.
Uông Ngọc Tân
(Ảnh-Trẻ em người B’ râu ngay từ nhỏ đã được làm quen nhiều thứ tiếng)