Những nét đặc trưng văn hóa Kon Tum
Kontumtrip – Nhắc đến vùng đất Kon Tum, ít ai có thể hình dung hoàn cảnh về vùng đất này, hay chỉ biết ngắn gọn về một tỉnh thành thuộc khu vực Tây Nguyên. Bởi chỉ có những người dân nơi, những người đi qua vùng đất này mới hiểu hết vẻ đẹp thiên nhiên cũng như vùng đất mang đậm đặc sắc về văn hóa.
Văn hóa Kon Tum là đất đậm đặc về văn hóa dân gian truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số.
Hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể rất phong phú, độc đáo mang bản sắc đặc thù, thể hiện ở các loại hình : Khảo cổ, văn hóa luật tục, văn hóa cư trú, nhà rông – nhà dài, văn hóa cồng chiêng và nhạc cụ dân tộc, diễn xướng dân gian, các loại hình nghệ thuật dân gian truyền thống, văn hóa ẩm thực, văn hóa trang phục, ngôn ngữ-chữ viết, chạm khắc-hoa văn, họa tiết, dệt thổ cẩm, đan lát,.. cũng từ đó mà nhắc đến văn hóa Kon Tum, nhưng nét đặc trưng này lại hiện lên trong người dân nơi đây.
Nét đặc trưng văn hóa Kon Tum qua hình ảnh người dân
Về sử thi, ước tính của các nhà nghiên cứu, qua khảo sát, thì văn hóa Kon Tum có khoảng trên 100 bộ sử thi lớn nhỏ của các dân tộc bản địa, có những bộ sử thi rất lớn (như sử thi Ðăm Dông).
Nghệ thuật diễn xướng sử thi của các nghệ nhân (hơ mon, hơ mon-hơ ri) chính là điều có sức hấp dẫn lớn, lôi cuốn không những ở những người tham gia sinh hoạt văn hóa Nhà Rông của cộng đồng mà còn như một “nam châm cực mạnh” hút các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian vào đó.
Vừa qua, thông qua hoạt động triển khai “Dự án sử thi Tây Nguyên” đã sưu tầm thêm nhiều sử thi mới.
Các truyền thuyết về các vấn đề tự nhiên, xã hội; các câu chuyện thần thoại, chuyện cổ tích… của các dân tộc thiểu số, là kho tàng văn hóa phi vật thể vô giá vẫn còn chứa trong các cuốn sách sống – các nghệ nhân, nếu chúng ta không kịp thời khai thác thì rồi đây có nguy cơ sẽ mất đi.
Các hoạt động lễ hội với các nghi thức tiến hành, cùng với ý nghĩa văn hóa của nó, là điều đòi hỏi được sưu tầm, nghiên cứu và lưu giữ kịp thời.
Bên cạnh đó, với cộng đồng hơn mười dân tộc thiểu số từ phía bắc di cư vào Kon Tum cũng đã mang vào đây những giá trị văn hóa của dân tộc mình làm giàu thêm cho “bảng mầu văn hóa Kon Tum”.
Trong số hơn 200 di sản văn hóa phi vật thể của các dân tộc thiểu số, tỉnh đã tổ chức phục dựng nghề dệt thổ cẩm truyền thống của các dân tộc Xơ Đăng, Giẻ Triêng, Ba Na, Brâu; phục dựng nhiều lễ hội truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số như: Lễ cưới truyền thống của dân tộc Ba Na, dân tộc Rơ Măm; lễ bỏ mả, lễ mừng lúa mới của dân tộc Rơ Măm; lễ làm chuồng trâu của dân tộc Xơ Đăng nhánh Mơ Nâm; lễ cúng làng của dân tộc Brâu; lễ bắc máng nước của dân tộc Xơ Đăng – nhóm Xơ Teng…
Sau khi phục dựng, các nghề thủ công truyền thống, nhạc cụ truyền thống, các lễ hội tiêu biểu này được đồng bào các dân tộc duy trì, tự tổ chức định kỳ hằng năm ở các cộng đồng dân cư.
Văn hóa Kon Tum thể hiện qua ẩm thực
Găn liền với sự đa dạng văn hóa từ nhiều dân tộc, ẩm thực Kon Tum cũng được xem là nét văn hóa mang nhiều nét riêng bởi dự kết hợp của nhiều dân tộc.
Một số món ăn có thể kể đến như Bún đỏ cao nguyên, Gỏi lá, rượu ghè, Heo Măng Đen quay, Thịt hun khói Măng Đen, Cá gỏi kiến vàng, Dế chiên Kon Tum, Thịt chuột đồng,…
Bún đỏ cao nguyên
Bún đỏ cao nguyên là một trong những món ăn ngon tại Kon Tum mà bạn không nên bỏ lỡ. Khác với những món bún như bún bò, bún chả cá, hay bún mắm,… bún đỏ cao nguyên đơn giản hơn từ cách chế biến đến cách thưởng thức. Món ăn này cũng góp phần làm nổi bật trong số các điểm nhấn của văn hóa Kon Tum.
Nguyên liệu chính của món bún đỏ cao nguyên chính là cua đồng, một ít chả viên cùng trứng cút luộc. Tuy là món đơn giản nhưng lại đòi hỏi sự khéo léo mới có thể làm nên một tô bún đỏ cao nguyên hấp dẫn từ màu sắc cho đến mùi vị.
Gỏi lá
Quả đúng như tên gọi, món gỏi lá này toàn… lá. Chỉ một món ăn mà bày kín mâm, bởi gỏi lá “đúng chất” có tới 40-50 loại, từ các loại rau quen thuộc như: lá cải, tía tô, đinh lăng, lá sung, lá mơ, hành, rau húng… đến các loại lá ít xuất hiện trong bữa ăn như: lá xoài, lá ổi, lá chua, lá chùm ruột, ngũ gia bì… và rất nhiều loại lá là riêng biệt của Tây Nguyên mà nhiều người chưa biết hết tên.
Rượu ghè
Nếu bạn có dịp đi du lịch Kon Tum, khám phá ẩm thực địa phương thì đừng bỏ qua một lần nếm thử rượu ghè, điểm nhấn của văn hóa Kon Tum. Rượu ghè là thức uống đặc biệt của những đồng bào dân tộc ở miền núi này.
Chất men cay tự nhiên này trở thành hương vị không thể thiếu trong nhiều lễ hội của họ và trở thành “đặc sản” của riêng những du khách miền xuôi khi ngược lên nơi này du ngoạn.
Thịt hun khói Măng Đen
Khi đến sinh sống và làm việc ở Măng Đen, chúng tôi đã phát hiện ra rằng nơi đây thật đặc biệt khiến người ta không thể không muốn gắn bó.
Tưởng chừng như cái lạnh mỗi khi đông về làm cho ai cũng phải thu mình lại và chỉ muốn rời đi ngay khi vừa đặt chân đến, thì Măng Đen lại có một sức hút kì lạ. Sức hút ấy không chỉ đến từ quang cảnh vô cùng lãng mạn, đến từ khí hậu trong lành mát mẻ, đến từ con người dễ mến, mà đặc biệt hơn cả, ở Măng Đen không thể không nhắc đến những món ngon đậm đà hương vị núi rừng Măng Đen.
Sau mỗi mùa lễ hội, người dân nơi đây thường chọn những thớ thịt trâu, thịt bò, thịt heo ngon nhất gác trên đầu bếp dự trữ, để đến mùa lên nương, mùa cấy gặt, hoặc để khi có khách quý thì đem ra để tiếp đãi. Và thịt hun khói trở thành một trong những món ăn mang nét văn hóa đặc trưng trong ẩm thực của xứ sở núi rừng Măng Đen, một nét đặc trung của văn hóa Kon Tum.
Qua đó có thể thấy văn hóa Kon Tum thể hiện sự đa dạng đến từ nhiều dân tộc khác nhau, nét văn hóa này còn được lưu giữ theo thời gian bởi các thể hệ từ các văn hóa di vật thể, đến các lễ hội truyền thống, ẩm thực đa dạng cùng thiên nhiên ban tặng với nhiều vẻ đẹp hiếm có đã tạo nên Kon Tum, vùng đất tiềm năng cho phát triển du lịch quần chúng, du lịch trải nghiệm.
Hứa hẹn sẽ là điểm đến yêu thích cho những ai yêu thích trải mới lạ, yêu thích vẻ bình dị đến từ nền văn hóa bề dày lịch sử này.